Thực tế hiện nay, các DN xi măng Việt không chỉ gặp khó ở khâu xuất khẩu mà ngay tại thị trường nội địa cũng đang phải đối mặt với sự cạnh tranh quyết liệt từ các DN ngoại. Trước thách thức từ hội nhập, việc mua bán và sáp nhập (M&A) đang là con đường mà nhiều DN lựa chọn để tồn tại và phát triển.



Theo thống kê hiện nay, Việt Nam có gần 60 nhà sản xuất xi măng lớn, nhỏ. Những năm gần đây cung đã vượt cầu nên sự cạnh tranh trên thị trường có phần khốc liệt. Tổng tiêu thụ xi măng cả nước năm 2015 ước đạt 72 triệu tấn, tăng khoảng 4% so với năm 2014. Trong khi lượng xi măng tiêu thụ nội địa năm nay đạt 55,5 triệu tấn với mức tăng gần 10% so với năm ngoái thì lượng xuất khẩu giảm đến 15%, chỉ đạt 16,5 triệu tấn.



Xuất – nhập đều lâm thế khó!



Theo đánh giá của các chuyên gia, ngành xi măng trong năm 2016 vẫn chưa thể tăng trưởng đột biến, và mức tiêu thụ được dự báo chỉ tăng trưởng 3,5 – 4,5% so với năm 2015.



Ông Nguyễn Tiến Đạt, Phó Tổng giám đốc phụ trách kinh doanh, xuất nhập khẩu Tập đoàn Xi măng The Vissai, cho biết: “Thị trường xuất khẩu xi măng của Việt Nam đang gặp khá nhiều thách thức như nguồn cung tăng mạnh và cạnh tranh giữa các nhà cung cấp nội địa để có khách hàng xuất khẩu. Tuy nhiên, điều đó không quan ngại bằng nhu cầu tiêu dùng xi măng từ các thị trường nhập khẩu chưa có dấu hiệu tăng, trong khi đó, nguồn cung xi măng của các quốc gia như Thái Lan, Trung Quốc… vẫn tiếp tục gia tăng”.



Theo ông Đạt, đối thủ lớn nhất của xi măng Việt Nam chính là xi măng Trung Quốc. Với tổng sản lượng lên tới 2,5 tỷ tấn, chiếm 60% sản lượng xi măng toàn cầu, lại ở ngay sát Việt Nam, sẽ rất khó cho DN trong việc cạnh tranh để giữ khách hàng, chứ chưa nói đến việc có thêm được khách hàng.



Một trong những yếu tố giữ chân khách hàng và có được khách hàng mới là giá cạnh tranh. Trong thời điểm này, các nhà xuất khẩu xi măng trong nước đang chịu sức ép lớn về giá cả do xi măng Trung Quốc bán với giá thấp kỷ lục.



Theo Hiệp hội Xi măng Việt Nam, giá đàm phán xuất khẩu clinker trung bình của Việt Nam là 38-39 USD/tấn, thế nhưng, từ đầu năm 2015 đến nay, không ít đối tác của Việt Nam đã chuyển sang Trung Quốc đặt hàng, do giá clinker tại đây chỉ khoảng 31 USD/tấn.



Cùng với đó, tại thị trường nội địa, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng khiến cho xi măng Việt Nam chịu sức ép cạnh tranh gia tăng từ các doanh nghiệp ngoại. Các tên tuổi nước ngoài như Holcim (Thụy Sĩ), PT Semen (Indonesia), SCG (Thái Lan) đã hiện diện tại Việt Nam và đều có kế hoạch mở rộng thị phần trong các năm tới.



Trong khi đó, theo đánh giá, các DN trong nước hiện nay vẫn còn điểm yếu là chi phí hoạt động quá cao, ảnh hưởng tới giá thành. Theo tính toán của StoxPlus, biên lợi nhuận trước thuế, lãi phải trả và khấu hao trên doanh thu (EBITDA Margin) của các DN niêm yết đang thấp hơn đáng kể so với với các đối thủ nước ngoài khi chỉ đạt khoảng 7-8% vào cuối năm 2014.



Với tổng số khoảng 60 DN xi măng như hiện nay và tới 45% số nhà máy có quy mô công suất dưới 1 triệu tấn/năm, tính phân mảnh của thị trường là khá cao, dẫn đến tình trạng thiếu hiệu quả cho ngành. Để cạnh tranh tốt hơn, các DN cần phải tái cấu trúc bộ máy hoạt động.



Nghiên cứu của StoxPlus cũng dự báo, có thể đến năm 2022, thị trường xi măng của Việt Nam mới đạt trạng thái cân bằng. Tình trạng thừa cung khiến các nhà máy không thể chạy hết công suất thiết kế, tạo sự lãng phí đầu tư đáng kể.





M&A đang được coi là liều thuốc giúp các DN hồi sinh, thoát cảnh phá sản và là liều thuốc tăng trưởng để DN chiếm lĩnh thị trường.





Cụm lại để “khỏe” hơn



Trước gánh nặng về mất cân đối cung – cầu, tồn kho xi măng vẫn luôn chực chờ và cạnh tranh ngày càng gay gắt, ông Nguyễn Quang Cung, Chủ tịch Hiệp hội Xi măng Việt Nam, cho rằng sáp nhập các DN trong ngành đang là một giải pháp tháo gỡ tình hình này. Thời gian gần đây, nhiều DN xi măng đã tham gia quá trình sáp nhập vào Vicem để tăng sức mạnh, như xi măng Hạ Long, Sông Đà, Sông Thao… Trước đó, xi măng Hoàng Long thâu tóm Xi măng Sài Sơn hay Tập đoàn Viettel đã thâu tóm Xi măng Hạ Long và Xi măng Cẩm Phả.



M&A cũng là cơ hội để các DN làm ăn thua lỗ thoát cảnh phá sản. Thời điểm tháng 3/2015, Tập đoàn Xuân Thành đã mua lại Nhà máy xi măng Minh Tâm (Hớn Quản, Bình Phước) từ chủ đầu tư cũ là công ty CP Miền Đông.



Nhà máy Xi măng Minh Tâm có tổng vốn đầu tư khoảng 4.000 tỷ đồng, được khởi công xây dựng vào quý IV/2011 và dự kiến ra sản phẩm vào quý IV/2013. Tuy nhiên, do công ty cổ phần Miền Đông làm ăn thua lỗ (riêng năm 2014 lỗ trên 40 tỷ đồng), nên Dự án đã không thể triển khai theo đúng tiến độ. Cuối cùng, công ty cổ phần Miền Đông đã buộc phải nhượng lại cho Xuân Thành.



Nhiều nhà máy xi măng khác như Đồng Bành, Cẩm Phả trước đây bên bờ vực phá sản nhưng sau công cuộc M&A đã thoát cảnh phá sản. M&A không chỉ diễn ra với các DN nội mà còn giữa các DN nước ngoài với nhau, giữa các DN ngoại với DN Việt. Theo Hiệp hội Xi măng Việt Nam, hiện nay, có nhiều tập đoàn trong ngành xi măng lớn của nước ngoài đã thâm nhập vào thị trường Việt Nam để cạnh tranh thị phần.



Theo lộ trình sáp nhập được công bố, từ tháng 10/2015, công ty TNHH Lafarge Việt Nam (thành viên của Tập đoàn Lafarge (Pháp) trở thành công ty con của công ty TNHH Xi măng Holcim Việt Nam thuộc Tập đoàn Holcim (Thụy Sỹ).



Lâu nay, Holcim Việt Nam chiếm khoảng 26% còn Lafarge Việt Nam chiếm 12% thị phần tại Việt Nam với các sản phẩm chính là xi măng, bê tông và cốt liệu. Đây sẽ là một đối thủ đáng gờm trong tương lai của các DN xi măng.



Trước khi LafargeHolcim sáp nhập, Semen Glesik – Tập đoàn xi măng lớn nhất của Indonesia đã mua lại xi măng Thăng Long (công suất 2,5 triệu tấn/năm) với giá 230 triệu USD. Gần đây, DN còn tiết lộ ý định thâu tóm thêm một nhà máy xi măng tư nhân đang nắm khoảng 4% thị phần tại Việt Nam. Dự kiến trong tương lai gần, Xi măng Thăng Long sẽ nâng công suất lên 6,3 triệu tấn/năm, tăng 274% so với công suất hiện nay.



Theo tiết lộ của các tập đoàn sản xuất xi măng nói trên, lí do để họ mua lại hay sáp nhập là do nguồn cung nguyên vật liệu ở Việt Nam khá dồi dào… Vì thế, thay vì xuất khẩu xi măng vào Việt Nam thì việc “thâu tóm” thị trường Việt Nam sẽ tốn ít chi phí và mang lại hiệu quả hơn.







Ông Nguyễn Văn Thiện - Nguyên Chủ tịch Hiệp hội Xi măng Việt Nam



Những thương vụ M&A trong ngành xi măng thời gian qua được ví như một “liều thuốc” mạnh, giúp hồi sinh nhiều doanh nghiệp xi măng đang làm ăn bết bát, đứng trên bờ vực phá sản. Cùng với đó, nhìn vào các thương vụ M&A gần đây trong ngành xi măng, có thể thấy rõ đa số các thương vụ M&A đều được thực hiện theo mô hình: tập đoàn, doanh nghiệp lớn mua lại các dự án không hiệu quả để gia tăng quy mô sản xuất, cung ứng xi măng. Đó cũng là xu thế tất yếu và được cơ quan quản lý nhà nước của ngành xi măng nhận định từ vài năm trước.



Ông Lê Văn Tới - Vụ trưởng Vụ Vật liệu xây dựng – Bộ Xây dựng



Việc xuất khẩu xi măng Việt Nam ra thị trường quốc tế còn nhiều khó khăn do chi phí vận tải lớn và việc hợp tác giữa các DN còn hạn chế. Do đó, cần có chiến lược và giải pháp dài hạn thì mới có thể tận dụng lợi thế của Việt Nam về xuất khẩu xi măng. Đồng thời, Nhà nước cần điều chỉnh giá nguyên liệu đầu vào hợp lý để DN dựa vào đó quyết định giá xuất khẩu ổn định.



Ts. Phạm Nguyên Minh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu thương mại



Chúng ta thử nhìn sang Thái Lan, Malaysia hay Indonesia, người ta chỉ có khoảng 10 “đầu mối” sản xuất xi măng lớn, còn Việt Nam ta hiện có tới gần 60 nhà sản xuất xi măng lớn, nhỏ, cạnh tranh rất khốc liệt. Trong khi tình hình sản xuất xi măng trong nước vẫn lụn vụn, phân tán. Do vậy, cần khuyến khích sáp nhập để giảm bớt tình trạng cạnh tranh không lành mạnh.









Lê Thúy












Theo stockbiz.vn